Gaten in de grens van Zuid-Afrika
Zimbabweanen vluchten massaal de grens over
De Pers

Iedere nacht vluchten duizenden Zimbabweanen de grens over naar Zuid-Afrika. Zo’n 17.000 worden iedere maand gepakt en uitgezet. En dan proberen ze het gewoon nog een keer. ‘Er is niets om voor te blijven.’

Tegen de dageraad steken de vrienden Peter (20) en Kudzai (18) de grens over van Zimbabwe naar Zuid-Afrika. Na drie uur lopen stuiten ze tegen de rivier Limpopo. Ze hebben geluk. Het is winter en de rivier die normaal gesproken vol met krokodillen zit, staat op de plek waar ze oversteken droog. Na de rivierbedding is er een hek, rollen met prikkeldraad, en weer een hek. En dan de Zuid-Afrikaanse grond.

Ze zijn illegaal de grens overgestoken, op zoek naar werk. Hun thuisland Zimbabwe, waar president Robert Mugabe al 27 jaar de scepter zwaait, glijdt met de dag verder af. De inflatie is gestegen tot 5000 procent, het hoogste inflatiecijfer ooit ter wereld. Peter en Kudzai konden thuis geen baan vinden. Tachtig procent van de bevolking van Zimbabwe is werkeloos. Nu wachten de twee vrienden op een boerderij nabij Musina totdat het hun buurt is om sinaasappelen te plukken.

Op de boerderij met 250.000 citrusbomen, werken zevenhonderd Zimbabweanen, vertelt Bertus Schutte, die verantwoordelijk is voor de arbeid op de Maswiri boerderij. Sommigen zijn seizoenarbeiders en gaan als de oogst weer binnen is naar huis. Anderen werken alleen om genoeg geld te verdienen voor een bus naar één van de grote steden zoals Durban en Johannesburg. Per uur verdienen ze iets meer dan een halve euro. Steeds meer Zimbabweanen kloppen bij de boerderij aan.

Ongeveer vijftig man per week vertrekken verlaten de boerderij, op zoek naar een betere baan. Peter en Kudzai hopen daar snel bij te horen. Vrienden van hen werken in Johannesburg als tegelzetters, schilders en bouwvakkers. Zo’n carrière zien ze ook wel zitten. ‘Er is niets meer in Zimbabwe. We moeten geld verdienen voor onze families.’ Een paspoort hebben ze niet dus voegen ze zich in Johannesburg bij de naar schatting drie miljoen illegale Zimbabweanen die al in Zuid-Afrikaanse steden leven.

Stille getuigen

Hoeveel Zimbabweanen per dag illegaal de grens oversteken is onduidelijk. Schattingen lopen uiteen van tweeduizend tot vijfduizend. Het is de grootste groep illegale immigranten in Zuid-Afrika. De grens met Zuid-Afrika is populair omdat deze bekend staat als het meest poreus. Gemaakte gaten in het hek langs de grens zijn stille getuigen van wat er ‘s nachts afspeelt. Veel Zimbabweanen hebben pech en worden na hun vlucht gepakt.

In de tweede helft van 2006 werden er volgens cijfers van de International Organisation for Migration (IOM) per maand gemiddeld 11.000 Zimbabweanen uitgezet. Dit jaar is dat gestegen tot 17.000. Maar velen proberen het daarna gewoon nog een keer, tot de missie is geslaagd.
Het oversteken gaat niet altijd zonder kleerscheuren. Vorige maand nog werd een jonge Zimbabweaan opgegeten door een leeuw. Zijn medevluchter kon nog net in een boom klimmen en het verhaal vertellen.

Volgens Jacob Matakanye van het Musina Legal Advice Office, dat rechtshulp biedt aan immigranten, sterven er ieder maand een aantal Zimbabweanen omdat ze door één van de vele natuurparken in het grensgebied lopen of vermoord worden door bendes die ze opwachten aan de Zuid-Afrikaanse kant. ‘ Groepen criminelen weten dat de Zimbabweanen met hun laatste geld de grens oversteken en beroven hen.’

Dat zijn niet de enige ontberingen op de vluchtpoging. Human Rights Watch verklaarde zo’n vijf maanden geleden dat de Zuid-Afrikaanse autoriteiten de illegale Zimbabweanen vaak slecht behandelen. Ze zouden hen mishandelen en geld afpersen. Zimbabweaanse illegalen beweren zelfs dat landgenoten door de politie tijdens uitzetting van rijdende treinen zijn gegooid. Volgens IOM nemen dit soort getuigenissen de afgelopen maanden gelukkig af.

Gabriel Shumba van het Zimbabwe Exiles Forum (ZEF), een mensenrechtenorganisatie die Zimbabweanen in Zuid-Afrika helpt, denkt dat het aantal vluchtelingen snel zal stijgen. ‘ De toenemende honger zal de Zimbabweanen uit hun land verdrijven. Bovendien zijn er in maart 2008 verkiezingen en is het geweld tegen de tijd van de stembusgang altijd opgevoerd.’

Lege schappen

Musina wordt niet alleen overspoeld met illegale immigranten, maar ook met Zimbabweanen die wel een visum hebben om Zuid-Afrika te bezoeken en komen om boodschappen te doen. Door de torenhoge inflatie is winkelen in eigen land duur. Vorige maand gebood president Robert Mugabe dat winkels hun prijzen moesten halveren. Even was het een feest om naar de supermarkt te gaan. Maar winkeliers besloten geen nieuwe waar in de schappen te leggen omdat het hen alleen maar verlies oplevert.
Daardoor groeit het winkelpubliek in Musina.

Op de parkeerplaats van de grootste supermarkt van de stad, de Spar, heeft een groot deel van de auto`s een Zimbabweaanse nummerplaat. Volgens manager Pieter Koekeman is zijn omzet de afgelopen weken met vijftig tot zeventig procent gestegen. Ook het soort producten dat hij verkoopt is veranderd. Er is veel vraag naar eten dat lang houdbaar blijft zoals pasta, maïsmeel en groenten in blik.

Mo is net in zo’n drie uur tijd van Bulawayo naar Musina gereden. In zijn auto liggen plastic tassen vol met spaghetti, wc-papier en brood. Hij gaat iedere maand naar Musina. Op de plastic tassen schrijft hij verschillende namen. Hij winkelt niet alleen voor zichzelf. Toen vrienden en familie hoorden dat hij weer de grens over ging, kreeg hij lange boodschappenlijsten mee. Soms nemen de douaneambtenaren wat is beslag. ‘Ook zij hebben honger,’ lacht Mo.

Zo is de één zijn rampspoed de ander zijn brood. De zaken in Musina zijn blij met de Zimbabweanen. Ook Schutte van de sinaasappelboerderij zegt dat hij zonder de Zimbabweanen niet genoeg personeel zou hebben om te oogsten. ‘Dan zouden de sinaasappelen rotten aan de bomen.’

Maar andere Zuid-Afrikaanse boeren rondom Musina blijken minder blij. Ze hebben een groep gevormd om eigenhandig illegale Zimbabweanen op te pakken en naar de politie te brengen voor uitzetting. ‘Ze vertrappen ons land en doden onze dieren,’ zegt boer Gideon Meiring. ‘De autoriteiten hebben de situatie niet meer onder controle, dus moeten we het zelf doen. We willen alleen maar ons eigendom beschermen.’ In 2,5 week hebben ze al honderden Zimbabweanen opgepakt.

De vrienden Peter en Kudzai hopen dat ze nog even veilig zijn totdat ze genoeg geld hebben verdiend om in Johannesburg in de anonimiteit te kunnen verdwijnen. Daar gaat hun strijd om werk verder. Want ook in Zuid-Afrika liggen de banen met een percentage van 27 procent werkeloosheid, niet voor het oprapen.





© Elles van Gelder. All material on this website is copyrighted. You can't copy, reproduce, publish or use this content in any other way, except if you have explicit permission.